เภทานุวตฺตกานํ ตุ, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํ;

คณโภเค ตุ ภิกฺขูนํ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตาฯ

[322]

ขนฺธเก วตฺตสํยุตฺเต, กติ อาปตฺติโย มตา?

ขนฺธเก วตฺตสํยุตฺเต, ทุกฺกฏาปตฺติเยว สาฯ

[323]

ฐปเน ปาติโมกฺขสฺส, ตถา เอกาว ทีปิตา;

ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก จาปิ, กติ อาปตฺติโย มตา?

[324]

ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก จาปิ, ทฺเว ปนาปตฺติโย มตา;

อปวารณาย ปาจิตฺติ, เสเสสุ ปน ทุกฺกฏํฯ

ขนฺธกปุจฺฉากถา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานสีสกถา

[325]

วิภงฺเคสุ ปน ทฺวีสุ, ปญฺญตฺตานิ มเหสินา;

ยานิ ปาราชิกาทีนิ, อุทฺทิสนฺติ อุโปสเถฯ

[326]

เตสํ ทานิ ปวกฺขามิ, สมุฏฺฐานมิโต ปรํ;

ปาฏวตฺถาย ภิกฺขูนํ, ตํ สุณาถ สมาหิตาฯ

[327]

กาโย จ วาจาปิ จ กายวาจา;

ตาเนว จิตฺเตน ยุตานิ ตีณิ;

เอกงฺคิกํ ทฺวงฺคิติวงฺคิกนฺติ;

ฉธา สมุฏฺฐานวิธิํ วทนฺติฯ

[328]

เตสุ เอเกน วา ทฺวีหิ, ตีหิ วาถ จตูหิ วา;

ฉหิ วาปตฺติโย นานา-สมุฏฺฐาเนหิ ชายเรฯ

[329]

ตตฺถ ปญฺจสมุฏฺฐานา, กา จาปตฺติ น วิชฺชติ;

โหติ เอกสมุฏฺฐานา, ปจฺฉิเมเหว ตีหิปิฯ

[330]

ตเถว ทฺวิสมุฏฺฐานา, กายโต กายจิตฺตโต;

วาจโต วาจจิตฺตมฺหา, ตติยจฺฉฏฺฐโตปิ จฯ

[331]

จตุตฺถจฺฉฏฺฐโต เจว, ปญฺจมจฺฉฏฺฐโตปิ จ;

ชายเต ปญฺจธาเวสา, สมุฏฺฐาติ น อญฺญโตฯ

[332]

ติสมุฏฺฐานิกา นาม, ปฐเมหิ จ ตีหิปิ;

ปจฺฉิเมหิ จ ตีเหว, สมุฏฺฐาติ น อญฺญโตฯ

[333]

ปฐมา ตติยา เจว, จตุตฺถจฺฉฏฺฐโตปิ จ;

ทุติยา ตติยา เจว, ปญฺจมจฺฉฏฺฐโตปิ จฯ

[334]

ทฺวิธา จตุสมุฏฺฐานา, ชายเต น ปนญฺญโต;

เอกธา ฉสมุฏฺฐานา, สมุฏฺฐาติ ฉเหว หิฯ

อาห จ –

[335]

‘‘ติธา เอกสมุฏฺฐานา, ปญฺจธา ทฺวิสมุฏฺฐิตา;

ทฺวิธา ติจตุโร ฐานา, เอกธา ฉสมุฏฺฐิตา’’ฯ

[336]

เตรเสว จ นามานิ, สมุฏฺฐานวิเสสโต;

ลภนฺตาปตฺติโย สพฺพา, ตานิ วกฺขามิโต ปรํฯ

[337]

ปฐมนฺติมวตฺถุญฺจ, ทุติยํ สญฺจริตฺตกํ;

สมนุภาสนญฺเจว, กถิเนฬกโลมกํฯ

[338]

ปทโสธมฺมมทฺธานํ, เถยฺยสตฺถญฺจ เทสนา;

ภูตาโรจนกญฺเจว, โจริวุฏฺฐาปนมฺปิ จฯ

[339]

อนนุญฺญาตกญฺจาติ, สีสาเนตานิ เตรส;

เตรเสเต สมุฏฺฐาน-นยา วิญฺญูหิ จินฺติตาฯ

[340]

ตตฺถ ยา ตุ จตุตฺเถน, สมุฏฺฐาเนน ชายเต;

อาทิปาราชิกุฏฺฐานา, อยนฺติ ปริทีปิตาฯ

[341]

สจิตฺตเกหิ ตีเหว, สมุฏฺฐาเนหิ ยา ปน;

ชายเต สา ปนุทฺทิฏฺฐา, อทินฺนาทานปุพฺพกาฯ

[342]

สมุฏฺฐาเนหิ ยาปตฺติ, ชาตุจฺฉหิปิ ชายเต;

สญฺจริตฺตสมุฏฺฐานา, นามาติ ปริทีปิตาฯ

[343]

ฉฏฺเฐเนว สมุฏฺฐาติ, สมุฏฺฐาเนน ยา ปน;

สมุฏฺฐานวเสนายํ, วุตฺตา สมนุภาสนาฯ

[344]

ตติยจฺฉฏฺฐโตเยว, สมุฏฺฐาติ หิ ยา ปน;

สมุฏฺฐานวเสนายํ, กถินุปปทา มตาฯ

[345]

ชายเต ยา ปนาปตฺติ, กายโต กายจิตฺตโต;

อยเมฬกโลมาทิ-สมุฏฺฐานาติ ทีปิตาฯ

[346]

ชายเต ยา ปนาปตฺติ, วาจโต วาจจิตฺตโต;

อยํ ตุ ปทโสธมฺม-สมุฏฺฐานาติ วุจฺจติฯ

[347]

กายโต กายวาจมฺหา, จตุตฺถจฺฉฏฺฐโตปิ จ;

ชายเต สา ปนทฺธาน-สมุฏฺฐานาติ สูจิตาฯ

[348]

จตุตฺถจฺฉฏฺฐโตเยว, สมุฏฺฐาติ หิ ยา ปน;

เถยฺยสตฺถสมุฏฺฐานา, อยนฺติ ปริทีปิตาฯ

[349]

ปญฺจเมเนว ยา เจตฺถ, สมุฏฺฐาเนน ชายเต;

สมุฏฺฐานวเสนายํ, ธมฺมเทสนสญฺญิตาฯ

[350]

อจิตฺตเกหิ ตีเหว, สมุฏฺฐาเนหิ ยา สิยา;

สมุฏฺฐานวเสนายํ, ภูตาโรจนปุพฺพกาฯ

[351]

ปญฺจมจฺฉฏฺฐโตเยว, ยา สมุฏฺฐานโต สิยา;

อยํ ตุ ปฐิตา โจริ-วุฏฺฐาปนสมุฏฺฐิตาฯ

[352]

ทุติยา ตติยมฺหา จ, ปญฺจมจฺฉฏฺฐโตปิ ยา;

ชายเต อนนุญฺญาต-สมุฏฺฐานา อยํ สิยาฯ

[353]

ปฐมํ ทุติยํ ตตฺถ, จตุตฺถํ นวมมฺปิ จ;

ทสมํ ทฺวาทสมญฺจาติ, สมุฏฺฐานํ สจิตฺตกํฯ

[354]

เอเกกสฺมิํ สมุฏฺฐาเน, สทิสา อิธ ทิสฺสเร;

สุกฺกญฺจ กายสํสคฺโค, ปฐมานิยโตปิ จฯ

[355]

ปุพฺพุปปริปาโก จ, รโห ภิกฺขุนิยา สห;

สโภชเน, รโห ทฺเว จ, องฺคุลี, อุทเก หสํฯ

[356]

ปหาเร, อุคฺคิเร เจว, เตปญฺญาสา จ เสขิยา;

อธกฺขกุพฺภชาณุญฺจ, คามนฺตรมวสฺสุตาฯ

[357]

ตลมฏฺฐุทสุทฺธิ จ, วสฺสํวุฏฺฐา ตเถว จ;

โอวาทาย น คจฺฉนฺตี, นานุพนฺเธ ปวตฺตินิํฯ

[358]

ปญฺจสตฺตติ นิทฺทิฏฺฐา, กายจิตฺตสมุฏฺฐิตา;

อิเม เอกสมุฏฺฐานา, เมถุเนน สมา มตาฯ

ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานํฯ

[359]

วิคฺคหํ, อุตฺตริญฺเจว, ทุฏฺฐุลฺลํ, อตฺตกามตา;

ทุฏฺฐโทสา ทุเว เจว, ทุติยานิยโตปิ จฯ

[360]

อจฺฉินฺทนญฺจ ปริณาโม, มุสา, โอมสเปสุณา;

ทุฏฺฐุลฺลาโรจนญฺเจว, ปถวีขณนมฺปิ จฯ

[361]

ภูตคามญฺญวาโท จ, อุชฺฌาปนกเมว จ;

นิกฺกฑฺโฒ, สิญฺจนญฺเจว, ตถา อามิสเหตุ จฯ

[362]

ภุตฺตาวิํ, เอหนาทริํ, ภิํสาปนกเมว จ;

อปนิเธยฺย, สญฺจิจฺจ, ปาณํ, สปฺปาณกมฺปิ จฯ

[363]

อุกฺโกฏนํ =00 ตถา อูโน, สํวาโส, นาสเนน จ;

สหธมฺมิกํ, วิเลขาย, โมหนามูลเกน จฯ

[364]

กุกฺกุจฺจํ, ขียนํ ทตฺวา, ปริณาเมยฺย ปุคฺคเล;

กิํ เต, อกาลํ, อจฺฉินฺเท, ทุคฺคหา, นิรเยน วาฯ

[365]

คณสฺส จ วิภงฺคญฺจ, ทุพฺพลาสา ตเถว จ;

ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ, สญฺจิจฺจาผาสุเมว จฯ

[366]

สยํ อุปสฺสยํ ทตฺวา, อกฺโกเสยฺย จ จณฺฑิกา;

กุลมจฺฉรินี อสฺส, คพฺภินิํ วุฏฺฐเปยฺย จฯ

[367]

ปายนฺติํ, ทฺเว จ วสฺสานิ, สงฺเฆนาสมฺมตมฺปิ จ;

ติสฺโส คิหิคตา วุตฺตา, ติสฺโสเยว กุมาริกาฯ

[368]

อูนทฺวาทสวสฺสา ทฺเว, ตถาลํ ตาว เตติ จ;

โสกาวสฺสา ตถา ปาริ-วาสิกจฺฉนฺททานโตฯ

[369]

อนุวสฺสํ ทุเว จาติ, สิกฺขา เอกูนสตฺตติ;

อทินฺนาทานตุลฺยตฺตา, ติสมุฏฺฐานิกา กตาฯ

ทุติยปาราชิกสมุฏฺฐานํฯ

[370]

สญฺจริกุฏิมหลฺลกํ, โธวาปนญฺจ ปฏิคฺคโห;

จีวรสฺส จ วิญฺญตฺติ, คหณญฺจ ตทุตฺตริํฯ

[371]

อุปกฺขฏทฺวยญฺเจว, ตถา ทูเตน จีวรํ;

โกสิยํ, สุทฺธกาฬานํ, ทฺเวภาคาทานเมว จฯ

[372]

ฉพฺพสฺสานิ, ปุราณสฺส, โลมโธวาปนมฺปิ จ;

รูปิยสฺส ปฏิคฺคาโห, อุโภ นานปฺปการกาฯ

[373]

อูนพนฺธนปตฺโต จ, วสฺสสาฏิกสุตฺตกํ;

วิกปฺปาปชฺชนํ, ยาว, ทฺวาร, ทานญฺจ สิพฺพนํฯ

[374]

ปูเวหิ, ปจฺจโย โชติํ, รตนํ, สูจิ, มญฺจกํ;

ตูลํ, นิสีทนํ, กณฺฑุ, วสฺสิกา, สุคตสฺส จฯ

[375]

อญฺญวิญฺญตฺติสิกฺขา จ, อญฺญเจตาปนมฺปิ จ;

สงฺฆิเกน ทุเว วุตฺตา, ทฺเว มหาชนิเกน จฯ

[376]

ตถา =01 ปุคฺคลิเกเนกํ, ครุปาวุรณํ ลหุํ;

ทฺเว วิฆาโสทสาฏี จ, ตถา สมณจีวรํฯ

[377]

อิติ เอกูนปณฺณาส, ธมฺมา ทุกฺขนฺตทสฺสินา;

ฉสมุฏฺฐานิกา เอเต, สญฺจริตฺตสมา กตาฯ

สญฺจริตฺตสมุฏฺฐานํฯ

[378]

สงฺฆเภโท จ เภทานุ-วตฺตทุพฺพจทูสกา;

ทุฏฺฐุลฺลจฺฉาทนํ, ทิฏฺฐิ, ฉนฺท, อุชฺชคฺฆิกา ทุเวฯ

[379]

อปฺปสทฺทา ทุเว วุตฺตา, ตถา น พฺยาหเรติ จ;

ฉมา, นีจาสเน, ฐานํ, ปจฺฉโต, อุปฺปเถน จฯ

[380]

วชฺชจฺฉาทานุวตฺตา จ, คหณํ, โอสาเรยฺย จ;

ปจฺจกฺขามีติ สิกฺขา จ, ตถา กิสฺมิญฺจิเทว จฯ

[381]

สํสฏฺฐา ทฺเว, วธิตฺวา จ, วิสิพฺเพตฺวา จ ทุกฺขิตํ;

ปุนเทว จ สํสฏฺฐา, เนว วูปสเมยฺย จฯ

[382]

ชานํ สภิกฺขุการามํ, ตเถว น ปวารเย;

ตถา อนฺวทฺธมาสญฺจ, สหชีวินิโย ทุเวฯ

[383]

สเจ เม จีวรํ อยฺเย, อนุพนฺธิสฺสสีติ จ;

สตฺตติํส อิเม ธมฺมา, สมฺพุทฺเธน ปกาสิตาฯ

[384]

สพฺเพ เอเต สมุฏฺฐานา, กายวาจาทิโต สิยุํ;

สมาสมสเมเนว, กตา สมนุภาสนาฯ

สมนุภาสนสมุฏฺฐานํฯ

[385]

กถินานิ จ ตีณาทิ, ปตฺโต, เภสชฺชเมว จ;

อจฺเจกมฺปิ จ สาสงฺกํ, ปกฺกมนฺตทฺวยมฺปิ จฯ

[386]

ตถา อุปสฺสยํ คนฺตฺวา, โภชนญฺจ ปรมฺปรํ;

อนติริตฺตํ สภตฺโต, วิกปฺเปตฺวา ตเถว จฯ

[387]

รญฺโญ, วิกาเล, โวสาสา-รญฺญกุสฺสยวาทิกา;

ปตฺตสนฺนิจยญฺเจว, ปุเร, ปจฺฉา, วิกาลเกฯ

[388]

ปญฺจาหิกํ =02, สงฺกมนิํ, ตถา อาวสถทฺวยํ;

ปสาเข, อาสเน จาติ, เอกูนติํสิเม ปนฯ

[389]

ทฺวิสมุฏฺฐานิกา ธมฺมา, นิทฺทิฏฺฐา กายวาจโต;

กายวาจาทิโต เจว, สพฺเพ กถินสมฺภวาฯ

กถินสมุฏฺฐานํฯ

[390]

ทฺเว เสยฺยาหจฺจปาโท จ, ปิณฺฑญฺจ คณโภชนํ;

วิกาเล, สนฺนิธิญฺเจว, ทนฺตโปนมเจลกํฯ

[391]

อุยฺยุตฺตญฺจ วสุยฺโยธิํ, สุรา, โอเรน นฺหายนํ;

ทุพฺพณฺณกรณญฺเจว, ปาฏิเทสนิยทฺวยํฯ

[392]

ลสุณํ, อุปติฏฺเฐยฺย, นจฺจทสฺสนเมว จ;

นคฺคํ, อตฺถรณํ, มญฺเจ, อนฺโตรฏฺเฐ, ตถา พหิฯ

[393]

อนฺโตวสฺสมคารญฺจ, อาสนฺทิํ, สุตฺตกนฺตนํ;

เวยฺยาวจฺจํ, สหตฺถา จ, อาวาเส จ อภิกฺขุเกฯ

[394]

ฉตฺตํ, ยานญฺจ สงฺฆาณิํ, อลงฺการํ, คนฺธวาสิตํ;

ภิกฺขุนี, สิกฺขมานา จ, สามเณรี, คิหีนิยาฯ

[395]

ตถา สํกจฺจิกา จาติ, เตจตฺตาลีสิเม ปน;

สพฺเพ เอฬกโลเมน, ทฺวิสมุฏฺฐานิกา สมาฯ

เอฬกโลมสมุฏฺฐานํฯ

[396]

อญฺญตฺราสมฺมโต เจว, ตถา อตฺถงฺคเตน จ;

ติรจฺฉานวิชฺชา ทฺเว วุตฺตา, อโนกาสกตมฺปิ จฯ

[397]

สพฺเพ ฉ ปนิเม ธมฺมา, วาจโต วาจจิตฺตโต;

ทฺวิสมุฏฺฐานิกา โหนฺติ, ปทโสธมฺมตุลฺยตาฯ

ปทโสธมฺมสมุฏฺฐานํฯ

[398]

เอกํ นาวํ, ปณีตญฺจ, สํวิธานญฺจ สํหเร;

ธญฺญํ, นิมนฺติตา เจว, ปาฏิเทสนิยฏฺฐกํฯ

[399]

เอตา =03 จตุสมุฏฺฐานา, สิกฺขา จุทฺทส โหนฺติ หิ;

ปญฺญตฺตา พุทฺธเสฏฺเฐน, อทฺธาเนน สมา มตาฯ

อทฺธานสมุฏฺฐานํฯ

[400]

สุติํ, สูปาทิวิญฺญตฺติํ, อนฺธกาเร ตเถว จ;

ปฏิจฺฉนฺเน จ โอกาเส, พฺยูเห จาติ อิเม ฉปิฯ

[401]

สพฺเพ ตุ ทฺวิสมุฏฺฐานา, จตุตฺถจฺฉฏฺฐโต สิยุํ;

เถยฺยสตฺถสมุฏฺฐานา, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนาฯ

เถยฺยสตฺถสมุฏฺฐานํฯ

[402]

ฉตฺต, ทณฺฑกรสฺสาปิ, สตฺถาวุธกรสฺสปิ;

ปาทุกูปาหนา, ยานํ, เสยฺยา, ปลฺลตฺถิกาย จฯ

[403]

เวฐิโตคุณฺฐิโต จาติ, เอกาทส นิทสฺสิตา;

สพฺเพ เอกสมุฏฺฐานา, ธมฺมเทสนสญฺญิตาฯ

ธมฺมเทสนสมุฏฺฐานํฯ

[404]

ภูตาโรจนกญฺเจว , โจริวุฏฺฐาปนมฺปิ จ;

อนนุญฺญาตมตฺตญฺหิ, อสมฺภินฺนมิทํ ตยํฯ

สมุฏฺฐานสีสกถา นิฏฺฐิตาฯ

เอกุตฺตรนยกถา

[405]

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ, สมุฏฺฐาเนน อาทินา?

ปญฺจ อาปตฺติโย โหนฺติ, กุฏิํ สํยาจิกาย ตุฯ

[406]

กโรโต ปน ติสฺโสว, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย;

วิกาเล ปน ปาจิตฺติ, ตถา อญฺญาติหตฺถโตฯ

[407]

คเหตฺวา ภุญฺชโต วุตฺตํ, ปาฏิเทสนิยมฺปิ จ;

ปญฺจิมาปตฺติโย โหนฺติ, สมุฏฺฐาเนน อาทินาฯ

[408]

กติ =04 อาปตฺติโย โหนฺติ, ทุติเยน ตุวํ ภณ?

อาปตฺติโย จตสฺโสว, โหนฺตีติ ปริทีปเยฯ

[409]

‘‘กุฏิํ มม กโรถา’’ติ, สมาทิสติ ภิกฺขุ เจ;

กโรนฺติ เจ กุฏิํ ตสฺส, วิปนฺนํ สพฺพถา ปนฯ

[410]

ติสฺโส ปุริมนิทฺทิฏฺฐา, ปโยเค ทุกฺกฏาทโย;

ปทโสธมฺมมูเลน, จตสฺโสว ภวนฺติมาฯ

[411]

ตติเยน กติ ชายนฺติ, สมุฏฺฐาเนน เม ภณ?

ตติเยน ตุวํ พฺรูมิ, ปญฺจธาปตฺติโย สิยุํฯ

[412]

ภิกฺขุ สํวิทหิตฺวาน;

กโรติ จ กุฏิํ สเจ;

ติสฺโส อาปตฺติโย โหนฺติ;

ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[413]